Breng ritme in verandering: van agenderen naar realiseren!
Het is dit jaar de vijfde keer dat wij en UWV een knelpuntenbrief schrijven. Een mooi moment om stil te staan bij wat we bereikt hebben en vooral ook om samen vooruit te kijken. Als publieke dienstverleners zijn wij het gezicht van de overheid. Onze collega’s hebben dagelijks contact over wetgeving met burgers. De signalen en feedback die we krijgen, zijn onmisbaar voor het verbeteren van de publieke dienstverlening en de wet- en regelgeving die hiervoor de basis vormt. We ervaren de afgelopen jaren dat we constructiever betrokken worden bij beleidsvorming door beleid en dat de politiek de uitvoering vaker weet te vinden. Dat heeft waardevolle en mooie resultaten opgeleverd voor mensen.
Opgeloste knelpunten SVB
Er zijn 3 punten succesvol opgelost. Ten eerste de afschaffing van schuldige nalatigheid. Hierdoor worden mensen niet onevenredig veel gekort op hun AOW. Daarnaast ontvangen ouders met een thuiswonend kind met een Wlz-indicatie nu automatisch dubbele kinderbijslag met terugwerkende kracht. Ten slotte is de kostendelersnorm voor de Anw en AIO is opgehoogd naar 27 jaar. Daardoor zorgen jonge mensen niet langer voor een financiële terugval van ouders.
Opgeloste knelpunten UWV
UWV heeft succesvol onder de aandacht gebracht dat er geen calamiteitenverlof bestond in het buitenland waardoor het recht op WW kwam te vervallen. Dat knelpunt, dat leidde tot schrijnende situaties voor bijvoorbeeld iemand met zieke ouders in het buitenland, is inmiddels opgelost. Ook hebben we nu meer ruimte om bij terugvorderingen rekening te houden met de financiële situatie van onze cliënten. Een ander voorbeeld is dat we nu individuele afspraken kunnen maken over de sollicitatieverplichting voor cliënten die een baan met een lager inkomen aanvaarden (en daarmee nog recht hebben op een aanvullende WW-uitkering). Een ander voorbeeld is dat we nu meer ruimte hebben om bij terugvorderingen rekening te houden met de persoonlijke situatie van onze cliënten.
We constateren dat veel knelpunten nog niet zijn opgelost
Het is gelukt om vooruitgang te boeken op knelpunten waarbij beleid en uitvoering het eens waren over de oplossingsrichting. Domeinoverstijgende knelpunten en knelpunten met grote financiële gevolgen blijken een stuk lastiger op te lossen. Wat we tot nog toe hebben gedaan, leidt onvoldoende tot een herkenbaar resultaat voor burgers of voor onze collega’s in de uitvoering. Daarom zien UWV en de SVB het tot hun taak om een nieuwe werkwijze te ontwikkelen, waarin politiek, beleid en uitvoering nog meer samenwerken.
Onze ambitie voor de komende 5 jaar is daarom helder
De samenwerking beleid, politiek en uitvoering intensiveren om te werken aan het oplossen van knelpunten met directe impact voor burgers en dienstverlening. We doen daar drie concrete voorstellen voor.
Een goed beleidsproces maakt vanaf het begin optimaal gebruik van de kennis van publieke dienstverleners. UWV en de SVB hebben de kennis en expertise van de uitvoering. Toch zien we dat we niet altijd in alle fasen van beleidsvorming betrokken worden en onze adviezen worden niet altijd of onvoldoende meegenomen. De ongefilterde stem van de uitvoering is noodzakelijk van het allerprilste begin van beleidsvorming tot juist ook de eindfase waarin de lastige afwegingen plaatsvinden.
En dan de uitvoering niet alleen betrekken, maar een vaste plek aan tafel. We voelen ons hierin gesteund door de Raad van Openbaar Bestuur die onlangs in het advies ‘Naar een uitvoerende macht’ ook het belang onderstreept van een sterkere positie van uitvoeringsorganisaties in het beleids- en wetgevingsproces. Benut onze expertise! We blijven de uitvoerbaarheid van wetgeving toetsen in uitvoerings-toetsen.
Tegelijkertijd leggen we beleidsmatige oplossingsrichtingen en uitvoerbare alternatieven proactief op tafel. We zullen dit vaker gevraagd en ongevraagd doen via bestaand instrumentarium als werkbezoeken, technische briefings en door position papers in voorbereiding op een kabinetsformatie. Ook blijven wij graag gedurende het hele jaar met de Tweede Kamer en het ministerie van SZW in gesprek over de knelpunten en de voortgang hierop, bijvoorbeeld in de vorm van een trialoog.
Knelpunten die blijven steken, om welke reden dan ook, of punten waar geen eenduidige oplossing voor is, lenen zich hier bij uitstek voor. Naast de bekende beleidsmatige, juridische en financiële overwegingen fungeert dit als een tijdige 'reality check' die vereist is om beloftes aan burgers waar te maken. Daarmee werken we met elkaar aan vertrouwen in de overheid.
Systeemwijzigingen en hervormingen kosten doorgaans behoorlijk wat tijd. Het is belangrijk om in de tussentijd wetgeving aan te passen waarmee knelpunten voor burgers worden opgelost. Net als bij wegen en bruggen moeten we samen met politiek en bestuur bestaand beleid doorlopend onderhouden, in plaats van wachten tot er verzakkingen ontstaan.
Veel wetten stammen uit andere tijden terwijl de maatschappij veranderd is. We willen meer ruimte voor achterstallig onderhoud, zodat wetgeving bij de tijd blijft en verzakkingen in de uitvoering worden voorkomen. We denken aan een jaarlijkse Vereenvoudigingswet met een strak proces van beleidsontwikkeling en parlementaire behandeling, zodat we voortvarend aan de slag kunnen met vereenvoudiging voor burgers.
Dit sluit aan bij de aanbeveling van de Inspecteur (Belastingdienst Toeslagen en Douane) om jaarlijks invulling te geven aan stapsgewijze vereenvoudiging van bestaand beleid en daarmee ritme in vereenvoudiging aan te brengen. Dit nieuwe instrument kan jaarlijks als landingsplek fungeren voor thema’s uit knelpuntenbrieven, Invoeringstoetsen en de Hervormingsagenda Inkomensondersteuning.
Door het creëren van een jaarlijkse vast terugkerende landingsplek kunnen oplossingen relatief snel worden doorgevoerd. Zo vereenvoudigen we beleid stap voor stap en laten we zien dat de overheid en politiek leveren. Van agenderen naar realiseren.
Als publieke dienstverleners in de sociale zekerheid zien we dagelijks dat veel wetgeving zo ingewikkeld is dat zowel het doenvermogen van burgers als de uitvoerbaarheid onder druk staan. Het is belangrijk dat wij kunnen aangeven of (voorgenomen) beleid onuitvoerbaar of onwenselijk is of (onbedoelde) negatieve effecten kan hebben voor burgers.
De Staatscommissie voor de Rechtsstaat oppert de mogelijkheid voor uitvoerders om in een urgente situatie een rode kaart te trekken, als beleid of regelgeving onuitvoerbaar en/of onrechtstatelijk is en burgers in een kwetsbare positie erdoor in de knel komen. We pleiten ervoor om het niet zover te laten komen.
De aanbevelingen en knelpuntenbrieven zijn er op gericht deze situatie te voorkomen. We hebben deze signalen de afgelopen jaren op meerdere plekken, waaronder in de knelpuntenbrieven, benoemd en geagendeerd. Signalen om vastlopen van de uitvoering te voorkomen en daar in gezamenlijkheid opvolging aan te geven. Zodat we problemen voor burgers vóór zijn en een toekomstbestendige uitvoering realiseren.
We hopen dat rode kaarten kunnen worden voorkomen. De opnieuw uitgelichte knelpunten kunt u beschouwen als gele kaarten. We gaan daar graag samen mee aan de slag.